Obuwik pospolity

14 grudnia, 2011 — zojalitwin

Cypripedium calceolus

Opis

Rodzina:Orchidaceae – storczykowate

Objęty ścisłą ochroną od 1946 roku. Mimo to w 2001 roku wpisano go do Czerwonej Księgi, natomiast w 2006 roku wpisany na listę gatunków zagrożonych i jeśli nie zahamuje się jego zanikania będzie wpisany na listę gatunków wymierających. Niestety wysokie ceny sadzonek powodują, że ludzie nie mają skrupułów wykopywania go ze środowiska naturalnego.

Obuwik pospolity należy do roślin długowiecznych. W naturalnym środowisku wiele roślin osiąga 30 lat, a zdarzają się i o wiele starsze. Należy do bylin kłączowych o rozgałęziającym się i dość cienkim bo od 0,5 do 1 cm średnicy kłączu, z którego wyrastają gęste i rozgałęzione korzenie, których długość to około 25 cm. W przeciwnym kierunku wyrasta wzniesiony i ulistniony pęd. Liście są siedzące i obejmujące łodygę. Szeroko-lancetowate w kształcie i o bardzo wyraźnym lekko wgłębionym unerwieniu. Liści najczęściej jest 2-3, ale może być do 5 sztuk. Pęd zakończony kwiatostanem, na który składa się zielona podobna do liści przysadka niezbyt długa szypułka i najczęściej jeden kwiat. Najczęściej bo może ich być do 3 sztuk lecz bardzo rzadko. Sam kwiat składa się z 4 wydłużonych i lekko skręconych działek oraz ważce do złudzenia przypominającej bucik.

Po zapyleniu pojawia się owoc w kształcie beczułkowato-cylindrycznej, nieco wygiętej torebki zawierającej bardzo drobne nasiona. Nasiona roznoszone przez wiatr lecz większość kiełkuje w pobliżu roślin matecznych z uwagi na specyficzna budowę i potrzeby tych nasion.

Występowanie

Widne lasy liściaste(szczególnie bukowe) i ich obrzeża

Wysokość

Od 30 do 60 cm.

Termin kwitnienia

Na południu kraju kwitnie po połowie maja i na początku czerwca na północy z reguły 2-3 tygodnie później.

Kolor kwiatu

Płatki są czerwonawo-brunatne natomiast ważka cytrynowo-żółta.

Stanowisko

Standardowo pisze się, że stanowisko powinno być półcieniste. Naukowcy dawno już zauważyli iż ilość pędów kwiatostanowych jest bardzo zależna od ilości światła. I tak, w niewielkim ocienieniu obserwowano kępy składające się z około 70 pędów, a pod zwartym drzewostanem zwykle rosną pojedynczo. Dlatego dla nich najlepszym stanowiskiem będzie takie, w którym ocieniane będą w godzinach największej operacji słonecznej czyli od 10-tej do 16-tej czy nawet 17-tej.

Wymagania i pielęgnacja

Rośnie na terenach związanych z lasem zatem na specyficznym typie gleby. W naszym ogrodzie by roślina miała się dobrze trzeba zadbać by zapewnić podobne warunki. Gleba leśna jest niezwykle przepuszczalna, a mimo to ma bardzo duży procent próchnicy. Jest wilgotna lecz nigdy nie zamaka. Dodatkowo ten kto obserwował storczyka w wielu naturalnych siedliskach wie, że większość z nich jest położona na pochyłościach. Chcąc mieć zatem szybko rozrastającą się i pięknie kwitnąca kępę musimy nieco ulepszyć naszą ziemię ogródkową. W tym celu najpierw staramy się o wiaderko wapiennego kamienia bo storczyk lubi gleby prawie zasadowe. Jeśli już go mamy kopiemy spory dół i to zarówno na głębokość jak i szerokość. Na jego dno wsypujemy cały ten kamień. Ziemię z dołka mieszamy z odkwaszonym torfem(substrat torfowy), na wpół rozłożonymi liśćmi buka i drobnym żwirek najlepiej kupionym w sklepie akwarystycznym drobnym żwirem marmurowym. Jeśli nasza ziemia z ogrodu jest kwaśna można dodać do niej trochę kredy lub węglanu wapnia jeśli glebę przygotowujemy jesienią(najlepsza opcja) ewentualnie tlenu wapnia jeśli ziemię przygotowujemy wiosną. Najlepszym terminem sadzenia jest wiosna bo roślina ma czas się zadomowić. Przy sadzeniu zwróćmy uwagę na to by roślina nie miała zawiniętych korzeni. Zatem dołek musi mieć dostateczną głębokość. Jeśli sadzimy wczesną wiosną i sadzonka nie ma jeszcze pędu z liśćmi to sadzimy tak by pąki były nie głębiej jak 2-4 cm pod powierzchnią ziemi. Zaznaczmy sobie teren posadzenia bo obuwik dość późno wschodzi i przy pąkach będących tuż pod powierzchnią łatwo je uszkodzić. Ogrodnicy zwykle jesienią wbijają wokół kępy cienkie patyczki i w ten sposób chronią się by wiosną nie pościnać motyczką pąków.

Storczyka lepiej jest nawozić nawozami organicznymi. Jest to związane z symbiozą storczyka i właściwego grzyba. To rozwijająca się grzybnia jest wrażliwa na nawozy mineralne jak również środki chemiczne jakie stosujemy do ochrony roślin. Ponieważ storczyk bez grzyba żyć nie będzie więc niszcząc grzybnię niszczymy i storczyka. Zatem chcąc wzbogacić nieco glebę dodajmy do niej co najmniej 2 letniego kompostu lub rozcieńczonej w stosunku 1:10 gnojówki niż jakiekolwiek nawozy mineralne. Dodatkowo grzyb azot pobiera z powietrza więc nawozy te musiałyby mieć odpowiedni skład.

Jeśli nie zależy nam na nasionach szybko usuwajmy przekwitłe kwiaty. Roślina całą swoją energię skieruje na rozwój nowych kłączy i w kolejnym roku będziemy mieć znacznie większą kępkę. Jeśli to zaniedbamy roślina całą energię będzie kierowała na wytworzenie nasion kosztem rozwoju wegetatywnych części.

Tym którzy nie mają wystarczająco przepuszczalnych gleb polecam uprawę w pojemnikach.

podłoże takie jak już napisałam,
pojemnik z możliwie dużą ilością otworów w dnie, a nawet siatką zamiast dna,
doniczkę stawiamy na wspornikach by łatwo wyciekł każdy nadmiar wody,
podlewamy, kiedy wierzchnia warstwa ziemi przeschnie,
dokarmiamy nawozami na bazie organicznej typu biohumus i podobne,
staramy się tak postawić doniczkę by ta zawsze była w cieniu bo storczyk bardzo nie lubi mieć ”ciepłych nóg”,
na zimę dołujemy doniczkę w takim miejscu by uchronić ją od nadmiaru wody zimowej.

Mrozoodporność

Roślina w pełni mrozoodporna (do -25⁰C) lecz wrażliwa na nadmiar wody w gruncie szczególnie zimą.

Rozmnażanie

W warunkach amatorskich praktycznie wyłącznie przez podział.

Uzyskanie rośliny przez wysiew nasion jest wyzwaniem dla zawodowych ogrodników dlatego odradzam amatorom.

Dla tych którzy się uprą to podaję metodę.

Z uwagi na specyfikę budowy nasion do ich wzrostu konieczna jest symbiotyczna grzybnia. Dlatego do mieszaniny odkwaszonego torfu i perlitu trzeba dodać trochę ziemi z bezpośredniego sąsiedztwa storczyka rosnącego w gruncie. Po dokładnym wymieszaniu wsypujemy do pojemnika i podłoże dokładnie wyrównujemy. Siejemy nasiona na powierzchni zaraz po zbiorze. Dnem szklanki lekko dociskamy do podłoża. Pojemnik wstawiamy do worka foliowego i dbamy by było stale lekko wilgotne. Dbamy przez z reguły 4 lata. W tym czasie grzybnia się rozrasta i wnika w nasiona, aż dostanie się do zarodka. Komórki zarodka zaczynają trawić strzępki grzybni i w ten sposób zdobywają potrzebne do rozwoju składniki pokarmowe bo własnych nie mają. Trwa to do momentu kiełkowania czyli do momentu pojawienia się w glebie korzonka. Od tego momentu dopiero roślina zaczyna pobierać składniki z gleby. Przez prawie 4 lata rozrasta się do formy pokazanej na zdjęciu. W tej fazie przenosi się do normalnego podłoża. Wzrost siewek jest też bardzo wolny i najczęściej dopiero po roku można je przesadzać do pojedynczych doniczek. Przy czym bardzo nie lubią naruszania systemu korzeniowego. Kto ma w ogrodzie tego storczyka może sobie zaoszczędzić trudu i wysiać nasiona obok kępki. W odpowiednim czasie wzejdą, a całą sprawę zrobi za niego natura. Musi tylko ten teren zaznaczyć i ręcznie usuwać i to maleńkie chwasty.

Choroby i szkodniki

Roślina raczej zdrowa. Większość problemów wynika z nadmiaru wody w glebie.

Zastosowanie

Oprócz ozdoby rabat uprawiać możemy również jako roślinę doniczkową bo kępkowaty typ rozwoju bardzo takiej uprawie sprzyja. Z powodzeniem można wykorzystać jako kwiat cięty.

Uwagi

Nazwa rodzaju „Cypripedium” pochodzi od greckiej nazwy bogini Wenus czyli Kupris oraz łacińskiego słowa pes czyli stopa(stóp). Natomiast calceolus najczęściej tłumaczy się jako małe buty. Stąd w wielu krajach nazwa tego storczyka to małe buty Wenus. U nas przyjęła się popularna nazwa Pantofelki Matki Boskiej.