Rododendron – uprawa

©

©Rhododendron

Opis

Nie jestem w stanie w jednym artykule zamknąć wiedzy jaką dysponują ogrodnicy na temat rododendronów dlatego proszę ewentualnie pytać.

Rodzina: Ericacea – wrzosowate

Rododendrony wydają się czę­ścią naszego krajobrazu, widuje się je prawie wszędzie mimo, że zyskały popularność dopiero w XIX w.

Niedawno do rodzaju rododendron włączono także azalie lecz na użytek tego artykułu pozostańmy przy już tylko zwyczajowym podziale i pod tą nazwą będziemy rozumieć rośliny o zimozielonych liściach. Przy czym chcę tutaj ograniczyć się tylko do warunków uprawy. Omawianie gatunków czy też znacznie częściej spotykanych w handlu odmian mieszańcowych jest zadaniem na osobny bardzo obszerny artykuł.

Liście mogą one mieć kształt od prawie okrągłego do podłużnego i wąskiego. Często młode liście są czerwone, fioletowe albo w nieco innym odcieniu zieleni niż liście dojrzałe. Ich blaszki na ogół są błyszczące lecz mogą być pokryte grubym, filcowym na­lotem czasem są pachnące. Pączki kwiatowe pokryte czerwonymi łuskami i także wpływają na urodę tego krzewu.

Oprócz charakterystycznych, trudnych do pomylenia z innymi gatunkami liści na urodę krzewy pracują przede wszystkim kwiaty.

Ich kształt jest bardzo zróżnicowany, od wąskich i rurkowatych do prawie płaskich jak talerzyki. Przynajmniej część dziwnych kwiatów rododendronów można zobaczyć na stronie – 

http://www.growingwithplants.com/2010/09/rare-tender-rhododendrons-for.html

Najczęściej jest to jednak kształt trąbek. Największe z nich mają do 15 cm długości i nawet 20 cm średnicy. Same płatki mogą być powcinane, po­strzępione lub mieć karbowane brzegi. Prawie zawsze zebrane są w szczytowe kwiatostany liczące nawet do 50 sztuk. W sprzyjających warunkach obfitość kwitnienia bywa tak duża, że trudno zauważyć liście.

Występowanie

W naturze występują przede wszystkim we wschodniej i południowo wschodniej Azji. Począwszy od Kaukazu przez Chiny, Japonię po Indonezję. Kilka gatunków występuje także w Ameryce Północnej i Środkowej. W naszym kraju dziko nie występuje żaden rododendron jedynie azalia pontyjska.

Wysokość

W tej grupie roślin spotykamy zarówno gi­gantyczne drzewa osiągające wys. 30 m, o liściach dłuż­szych niż ludzkie ramię, jak i niziutkie górskie rośliny płożące, których liście są niniejsze od pa­znokcia.

Termin kwitnienia

Zdecydowana większość kwitnie w maju i czerwcu. Są jednak odmiany kwitnące wcześniej jak i później.

Kolor kwiatu

Kolory wśród odmian mieszańcowych są tak różne, że jedynym obecnie pewnikiem jest brak czysto niebieskiego i czysto czarnego koloru. Wiele odmian ma kwiaty dwukolorowe lub ze wszelkiego rodzaju plamkami w innym kolorze. Często przede wszystkim jasno kolorowe kwiaty są pachnące.

Stanowisko

Zanim jednak posadzimy rośliny dobrze zastanówmy się nad miejscem. Poza gatunkami górskimi to większość z nich, a co za tym idzie i ich mieszańce nie bywa narażona na przeciągi. Dlatego powinniśmy wybrać miejsce na stałe osłonięte od najczęściej w danej okolicy wiejących wiatrów. Poza tym taki żywopłot będzie pełnił rolę cieniówki. Jeśli jeszcze w pobliżu znajdą się drzewa o rozłożystej lecz niezbyt gęstej koronie będzie to idealne stanowisko. Pamiętajmy jednak, że drzewa takie muszą należeć do tych które korzenią się głęboko, bo tylko takie nie będą konkurencją w walce o wodę i składniki. Zatem wykluczamy wszelkie drzewa typu brzozy. Podobne wymagania dotyczą krzewów rosnących w pobliżu. Wykluczamy wszystkie te, które korzenią się tak płytko jak jaśminowiec.

Wymagania

Pamiętajmy o jednym – staranny wybór miejsca i samo sadzenie roślin stanowi gwarancję sukcesu. Różaneczniki w przeważającej większości to rośliny lasów zatem będą od nas wymagały gleb przede wszystkim kwaśnych i to zdecydowanie kwaśnych. Za optymalny przyjmuje się odczyn o pH 4,5 do 5,5.Jak wszystkie gleby typu leśnego muszą być przepuszczalne, dość wilgotne lecz nie podmokłe oraz zasobne w próchnicę. Ci którzy mają gleby tylko lekko kwaśne mogą się ratować dodając do dołka znaczną ilość kwaśnego torfu w czasie sadzenia natomiast później corocznym ściółkowaniem kwaśnym torfem. Posiadacze gleb od obojętnej w górę mają już większy problem. Jeśli koniecznie chcą tą roślinę uprawiać mają dwa wyjścia albo postarać się o odmiany szczepione na podkładkach INKARHO, albo uprawa w wysokich pojemnikach bez dna(np. 20 litrowe wiadro któremu obcięto dno lub je podziurkowano tak że powstało sitko) lub na izolowanych podwyższonych rabatach. O ile odmiany średnie i karłowe można spokojnie uprawiać w większych pojemnikach bo rododendron ma system korzeniowy płytki i dość zwarty złożony z dość cienkich korzeni, o tyle dla odmian wysokich raczej trzeba stosować izolowane podwyższone rabaty. Przy uprawie pojemnikowej można kupić specjalne podłoże do azali i rododendronów. Oczywiście podobnie można postąpić przy izolowanych rabatach lecz chcąc sadzić kilka sztuk koszt takiego podłoża może być już spory. Wówczas lepiej zakup roślin odłożyć w czasie i przygotować sobie jak najwięcej ziemi kompostowej, ale z samych liści drzew. Tylko ten rodzaj kompostu ma niskie pH. Każdy inny ma to pH w granicach obojętnego. Ponieważ dobra ziemia kompostowa powstanie nam po roku do półtora roku więc na taki okres trzeba zakup odłożyć. W międzyczasie kupujemy potrzebną ilość czarnej, tkanej foli ściółkowej. Mając już to wszystko przygotowujemy sobie podłoże z 2 części wspomnianej ziemi liściowej, 2 części torfu i 1 części gliniastej ziemi. Wszystko to razem mieszamy i to dokładnie. Jedziemy po rośliny. Sprawdzamy wysokość systemu korzeniowego i kopiemy dół dwa razy głębszy i co najmniej dwa razy szerszy(pamiętamy, że po wyjęciu z doniczki korzenie za głęboko nie pójdą, ale będą się rozprzestrzeniać w szerz. Dół wyścielamy wspomnianą folią(to że jest tkana ma znaczenie bo będzie przepuszczać wodę w obu kierunkach) tak by wystawała ponad powierzchnię. Sypiemy warstwę przygotowanej mieszanki i ..no właśnie. Po wyjęciu rośliny z doniczki jeśli korzenie są bardzo zbite trzeba je rozluźnić i nic to, że uszkodzimy korzenie. Robimy to czymkolwiek, pazurkami jakimi spulchniamy grządki, solidnym widelcem, – palce często nie dają rady. Mam prośbę, nie przejmować się strasznym wyglądem czy brutalnym traktowaniem, inaczej rośliny nie będą się chciały przekorzenić do gleby i po roku wyjmiemy je w takiej formie jak posadziliśmy, zastanawiając się dlaczego kiepsko rosną, a wyjąć będzie trzeba i dokonać rozluźnienia korzeni i ponownie posadzić. Teraz dopiero wstawiamy rośliny i dół zasypujemy do połowy tą że mieszanką. Podlewamy. Osiadająca pod wpływem wody ziemia dostanie się we wszystkie zakamarki. Teraz zasypujemy resztę i znów podlewamy. Jeśli z początku pozostanie dołek nie przejmujmy się woda nie będzie się rozlewała. Po kilku dniach dosypiemy ziemi do równa i utniemy ewentualny nadmiar folii. Sadząc na glebach podmakających postępujemy podobnie lecz nie kopiemy dołu, ale obramowujemy kawałek przestrzeni i rośliny sadzimy na ziemi tworząc podwyższoną rabatę. Po posadzeniu utrzymywanie ziemi w większej wilgotności to norma, ale wiedząc o płytkości systemu korzeniowego starajmy się w każdym czasie utrzymać wilgotne podłoże szczególnie jeśli rośliny dostają sporo słońca. Liście nie będą zwisać zwinięte pod spód. Także zwolni się gubienie dolnych liści.

Podczas sadzenia musimy pamiętać by sadzić rośliny nie głębiej niż rosły w doniczkach. Mając rośliny balotowane sadzimy tak by górne korzenie były 2-3 cm pod ziemią. Jeśli posadzimy głębiej może to zahamować wzrost roślin i wywołać gnicie i zamieranie pnia. Musimy także wiedzieć, że rośliny uprawiane w szkółkach w pojemnikach znacznie wolniej startują niż rośliny o balotowanych korzeniach. Pamiętając o tym oraz uwzględniając fakt, że większość szkółek sprzedaje rośliny w doniczkach bo im łatwiej produkować, a nam się wysuwa argument, że przez to możemy sadzić okrągły sezon oraz o tym, że korzenie roślin najszybciej przyrastają kiedy ziemia jest chodna i ma dostateczna ilość wilgoci postarajmy się sadzić te rośliny wczesną jesienią. Do zimy na pewno się przyjmą i wstępnie ukorzenią. Mimo to i mimo, że postaraliśmy się dla nich o optymalne stanowisko w pierwszych 2-3 latach zabezpieczamy rośliny na zimę. Takie postępowanie powinno stać się naszym zwyczajem w stosunku do wszystkich krzewów. Jeśli jesień jest sucha to rośliny na kilka dni przed zapowiadanymi mrozami powinniśmy podlać i dopiero potem zabezpieczyć. Forma zabezpieczenia zależy przede wszystkim od wielkości krzewu. Wokół małych wystarczy powbijać pod skosem nieco większe gałązki iglaste. Dla większych krzewów niezbędna stanie się agrowłóknina i z patyków zrobiony stelaż by włóknina nie leżała na liściach. Na zimę stosujemy tą zimową (P-50). Wiosną można zmienić na cieńszą, która będzie zabezpieczała przede wszystkim przed nadmiernym nagrzewaniem się liści w czasie dnia i spadkami temperatury nocą. Unikniemy tego co zwie się suszą fizjologiczną, która częściej jest przyczyną wypadów roślin zimozielonych niż sam mróz. Dlatego zalecane jest bardzo wczesną wiosną po ustąpieniu większych mrozów i ich chwilowego braku w nocy podlewanie roślin zimozielonych. Przy nowych nasadzeniach zawsze miejmy coś w pogotowiu by narzucić na roślinę aż do zimnej Zośki. Kiedy już wszystko zdjęliśmy, wyplewiliśmy i podlali ziemię nasypmy na wierzch warstwę kory. Kwaśny torf nie należy pozostawiać jako warstwę na zewnątrz ponieważ jego zdolność sorpcyjna spowoduje, że po przeschnięciu będzie działał na ziemię jak bibuła na wodę.  Niech nikomu nie przyjdzie do głowy ściółkowanie skoszoną trawą. Ta tworzy pod wpływem wilgoci zbitą, gnijącą i pleśniejącą masę która bardzo podnosi temperaturę podłoża oraz skutecznie utrudnia oddychanie korzeniom . Młodych roślin nie nawozimy, nie jest to potrzebne. Daliśmy wystarczająco dużo w czasie sadzenia i na pewno tego jeszcze nie spożytkowały.

Zabiegiem pielęgnacyjnym przy różanecznikach jest usuwanie przekwitłych kwiatostanów. Dotyczy to szczególnie roślin młodych jak i tych które kwitły bardzo obficie. Zaobserwowano, że w kolejnym roku roślina kwitnie zdecydowanie lepiej. Pamiętajmy jednak by nie uszkadzać pąków i młodych pędów wyrastających tuż pod kwia­tami.

UPRAWA W POJEMNIKACH NA BALKONACH I TARASACH.

Do tego typu upraw nadają się gatunki i odmiany rosnące raczej wolno i nie mające imponujących rozmiarów. Muszą być to rośliny dość odporne na mróz. Nie sadźmy zatem mało sprawdzonych odmian szczególnie nowych odmian kupowanych za zachodnią granicą. Owszem mogą kwitnąć obficie i mieć piękne kolory, ale z reguły są mniej odporne na nasze zimy. Dobrze jeśli mamy widne choć chłodne garaże, ale jeśli będą zimę musiały spędzić na zewnątrz mogą nie wytrzymać mimo zabezpieczeń.

Przy sadzeniu mamy możliwość dania im podłoże specjalnie przygotowane. Wprawdzie tego robić nie wolno(zakaz wywożenia ziemi z lasu), ale łopatka lub dwie leśnej ziemi z miejsca gdzie rosną paprocie – łącznie z ich nie do końca zbutwiałymi resztkami – to dobry dodatek. Ponieważ nasza kranówka ma raczej dużo wapnia co roku jeśli nie przesadzamy to wybieramy wierzchnią warstwę i zastępujemy ją ziemią do rododendronów ewentualnie z dodatkiem. Donicę stawiamy w miejscu gdzie roślina będzie miała słońce od rana do 10 – 11-tej. Później powinno być to miejsce zacienione. Przy uprawie starszych egzemplarzy ważnym jest danie od czasu do czasu – szczególnie w latach kiedy nie przesadzamy – nawozu do rododendronów czy azalii. Można także dokarmiać dolistnie coś na kształt ”bomby witaminowej” szczególnie na wiosnę. Po jednej łyżeczce siarczanu potasu i siarczan magnezu + chelat żelaza na 1 litr wody. Za dwa dni opryskać preparatem ASAHI SL w stężeniu 1 % (około 10 zł z firmy Target). Preparat stymuluje odporność i wzrost, a przez to – chroni przed łapaniem grzybów. Ponieważ rododendrony mają ”woskowane” liście by mniej spływało dodać jakiś adiuwant , który poprawi przyczepność środka. Są one do dostania w sklepie ogrodniczym. Wszystkie te preparaty można oczywiście stosować na ogrodowych roślinach również.
Na zimę jeśli rośliny muszą spędzić ją na zewnątrz owijamy doniczki np. matą styropianową jaką stosuje się do izolacji za grzejnikami i na to folia pęcherzykowa. Samą donicę postawmy na 5 cm płycie ze styropianu. Pamiętamy by przed mrozami podlać rośliny i dopiero zabezpieczać górę. Wiosną po przezimowaniu młodsze egzemplarze przesadzamy do nieco tylko większych doniczek natomiast starszym usuwamy część korzeni i wsadzamy do tej samej donicy dając warstwę świeżej ziemi, a między przesadzeniami wymieniamy wierzchnia warstwę.

CIĘCIE na ogół niekonieczne. Co nie oznacza że nie należy lekko korygować cięciem wybujałych pędów. Radykalnie usuwa się tylko odrosty wyrastające poniżej miejsca szczepienia. Poznaje się je po innym kształcie liści, a zwykle podkładką jest Rhododendron ponticum. Jeśli krzew nam się z biegiem lat ogołocił od dołu potrzebny będzie dość radykalny zabieg odmładzający. W marcu ścinamy wszystkie pędy na wysokość 20 -30 cm(im silniej rosnący krzew tym ścinamy niżej). Następnej wiosny z pędów jakie się pojawiły wybieramy te, które są silne i ich położenie gwarantuje nam foremny kształt krzewu a resztę wycinamy. Pamiętajmy, że takie odmładzane krzewy będą wymagały zabezpieczenia na zimę. Zabezpieczenie musi być przewiewne i tu także najlepszym rozwiązaniem jest agrowłóknina. Nie stosujmy suchych liści bo te często są porażone, a młode pędy + brak przewiewu,+ ciepła zima + nadmiar wody = prawie pewne choroby grzybowe.

Mrozoodporność

Bardzo różna zależna od gatunku i odmiany. Niemały wpływ ma także miejsce w którym roślinę posadziliśmy. Większość sprawdzonych odmian jest jednak dostatecznie zimotrwała.

Rozmnażanie

Odradzam rozmnażanie z nasion. Mieszańce jak wiadomo nie powtarzają cech roślin rodzicielskich. Natomiast nasiona gatunków można dostać tylko w renomowanych(czytaj drogich) firmach. Poza tym postępowanie z nimi jest dość skomplikowane i długotrwałe – kwitną dopiero pięcioletnie rośliny. Hobbiści poradzą sobie bez moich podpowiedzi więc ja skupię się na znacznie prostszym i sprawdzonym sposobie jakim są sadzonki i odkłady. Gdyby jednak ktoś sie uparł to proszę kliknąć link i przeczytać te 10 stron tłumaczonych przez googla więc nieco po polskiemu 

http://translate.google.com/translate?hl=pl&prev=/search?q=le+semis+rhododendron.fr&hl=pl&biw=395&bih=496&rurl=translate.google.pl&sl=fr&u=http://www.rhodophiles.com/graines_2009/frames_bis_forum.htm

Różaneczniki sadzonkujemy pod koniec lata (od połowy VIII do końca IX). Najlepszymi sadzonkami są półzdrewniałe pędy wierzchołkowe o średnicy do 0,5 cm i długości 8-12 cm. Sadzonki traktujemy ukorzeniaczem zawierającym prepa­rat grzybobójczy. Najłatwiej ukorzeniają się karłowe różaneczniki, zwłaszcza gdy zapewnimy im ogrzewane podłoże (temp. nie powinna jednak przekroczyć 21°C, gdyż nad­miar ciepła sprzyja gniciu). Ukorzenione sadzonki (po ok. 3 miesiącach) usuwamy z cie­płego podłoża i umieszczamy w doniczkach. Wiosną następnego roku musimy uszczyknąć sa­dzonki nad 2 lub 3 oczkiem. Po 2 latach rośli­ny nadają się do sadzenia na miejsce stałe.

Wprawniejsi amatorzy mogą spróbować rozmnażania przez szczepienie, wyko­nywane w VII-VIII. Proszę jednak użyć jako podkładki R. catawbiense. Szczepione na miejsce stałe sadzimy po 2 latach.

Łatwym sposobem rozmnażania roślin w ogrodzie jest wykonanie odkładów z przysypywanych gałązek. Aby przyspieszyć ukorzenie­nie u większości odmian różaneczników, możemy naciąć korę przysypywanych gałązek. Przez cały okres wegetacji warstwa pokrywająca gałązki musi być wilgotna. Ukorzenianie trwa dłu­go. Dopiero po 2 latach można odjąć odkład od krzewu matecznego. Po posadzeniu i tak sadzonka zużyje jeszcze co najmniej rok na zbudowanie dobrego systemu korzeniowego.

Choroby i szkodniki

Najpoważniejszym zagrożeniem jest

Kibitnik azaliaczek – jest to dość niesamowita z wyglądu ćma, której larwy wygryzają dolną stronę liścia. Tkanka w tym miejscu zamiera i cały liść mocno się marszczy, a często także odbarwia.

Larwy tego opuchlaka zjadają roślinę na poziomie i poniżej poziomu gleby, szkodzą zwłaszcza młodym roślinom w pojemnikach. Dorosłe opuchlaki wygryzają dziury na brzegach liści. Walka z tym szkodnikiem polega na zwalczaniu larw, a nie owadów dorosłych.

Prześwietlik   jeśli się pojawi jest z racji swej przejrzystości mało widoczny na liściach natomiast jego uszkodzenia przypisuje się przędziorkowi. Łatwiej zobaczyć jego młode pokolenie bo jest dość ciemne. Tak wyglądają jego nimfy czyli ostatnie stadium larwalne przed przepoczwarczeniem się 

http://oregonstate.edu/dept/nurspest/azalea_lace_bug clup 7.htm

Mszyce jeśli w ogóle sie pojawią to na młodych pędach najczęściej atakują młode siewki.

Ryjkowce wygryzają dziury w liściach. Ogranicza to fotosyntezę ale większym problemem jest wygląd tych liści.

Szara pleśń porażać może w każdym stadium. Oczywiście największe spustoszenia czyni na siewkach i sadzonkach.

Zasy­chanie pnia . Choroba jest pochodzenia grzybowego. Tuż nad powierzchnią pień brunatnieje. Porażone rośliny więdną i obumierają. Chorobie możemy jedynie zapobiegać przez właściwą głębokość sadzenia a młodym roślinom nie fundować zbyt dużych wahań temperatury i wilgotności. Może się pojawić także jako odpowiedź na przenawożenie szczególnie azotem.

Rdza może też atakować różaneczniki, i choć rzadko powoduje ich obumieranie to zwalczać ją jak najszybciej. Jako zapobieganie – wybierać stanowisko z dala od świerków i jodeł.

Mączniak rzekomy

Mączniak prawdziwy

Opadzina liści (syn. Antraknoza liści) – jest to choroba grzybowa i na liściach pojawiają się ciemnofioletowe plamy z czarnym środkiem. Nie jest to częsta przypadłość rododendronów, ale uprawiając w ogrodzie porzeczkę czarną lub truskawki może się pojawić. O ile na wspomnianych roślinach są to małe plamki to na rododendronie ich rozmiar jest dość spory i nie tak regularny.

Pestalotiopsis spp. – najpierw tworzą się plamki z fioletowa obwódką, a potem tkanka się wykrusza. Stąd te dziurki. Grzyb ten do tej pory traktowany był jako mało istotny. Pojawia się jednak coraz częściej szczególnie na roślinach osłabionych po zimie.

(prawie brak korzeni) Fytoftoroza różanecznika. Na obrazkach poszczególne stadia choroby. Jest to choroba rozprzestrzeniająca sie w glebie, zatem zwalczanie to usuwanie grzyba tam rezydującego przez podlewanie jeszcze zdrowo wyglądających roślin po usunięciu i spaleniu chorych i to usunięciu jak najwcześniejszym. Danie takich roślin na kompost to fundowanie sobie rozprzestrzenienie się tej choroby na całym ogrodzie bo zarodniki grzyba nie ulegają zniszczeniu podczas fermentacji resztek.

Istnieje jeszcze cała gama uszkodzeń przede wszystkim liści wywołanych złą pielęgnacją. Od przyrdzawienia przez mróz przez objawy niedoborów lub nadmiar składników pokarmowych po zasychanie końców liści z powodu braku jak i nadmiaru wody. Objawy te są tak różne, że nie da się ich skodyfikować by móc je przedstawić. To trzeba rozpatrywać indywidualnie.

Przypisy

---

Wykorzystano zdjęcia z następujących stron:

Larwy opuchlaka –http://apps.rhs.org.uk/advicesearch/profile.aspx?pid=234

Po wyjęciu z doniczki i rozdrapane korzenie –http://www.rhodophiles.com/graines_2009/frames_bis_forum.htm

Mączniak rzekomy –http://forumogrodnicze.info/viewtopic.php?p=2141686#p2141686

Uszkodzenia mrozowe – http://forumogrodnicze.info/viewtopic.php?p=1337990#p1337990