Parys czworolistny

©

©Paris guadrifolia

Opis

Rodzina: Melanthiaceae – melantkowate

Ostrzeżenie: Wszystkie części rośliny są trujące. Najwyższe stężenie substancji trujących jest w kłączu i owocach. Na szczęście wyjątkowo paskudny smak owoców zapobiegnie przyjęciu śmiertelnej dawki, ale kłopoty pojawią się na pewno.

Prawidłowa nazwa polska to ”Czworolist pospolity” lecz nazwa wynikająca z dosłownego tłumaczenia nazwy łacińskiej od razu mówi nam o jaką roślinę chodzi i jest częściej używana przez ogrodników.

Długowieczna bylina leśna o cienkim łuszczącym się kłączu.

Łodyżka wzniesiona, pojedyncza, naga z jednym okółkiem liści w górnej części.

Liście najczęściej cztery, bezogonkowe, ułożone w okółek. Blaszka liściowa przeważnie eliptyczna lecz ostro zakończona. Trzy główne wiązki przewodzące połączone nerwami w postaci siatki.

Kwiaty pojedyncze osadzone na szczycie łodygi. Nie należą do zbyt atrakcyjnych, raczej do ciekawych. Kwiat nie wytwarza nektaru lecz cztero lub pięciokrotne długie znamię słupka pachnie zgniłym mięsem. To zwabia roje much. Ponieważ kwiat jest typowo przedsłupny to pyłek do zapylenia słupka muchy pobrały z innych kwiatów. Takie ustawienie zapobiega samozapylaniu, a kwiat tego typu botanicy nazywają zwodniczym.

Owocem jest ciemnoniebieska jagoda z co najmniej 8 nasionami.

Występowanie

Czworolist pospolity występuje na terenie prawie całej Europy, Azji Mniejszej oraz rosyjskiej Azji Zachodniej. Siedliskiem są podmokłe lasy liściaste i mieszane.

Wysokość

Od 10 do 40 cm.

Termin kwitnienia

Maj, początek czerwca.

Kolor kwiatu

Zielonkawo-żółty.

Stanowisko

Dużą zaletą dla wielu posiadaczy ogrodów leśnych jest fakt, że roślina może rosnąć w głębszym cieniu. Oczywiście może rosnąć także w półcieniu.

Wymagania i pielęgnacja

Czworolist jest rośliną azotolubną. Najlepsze dla niego są głębokie próchniczne gleby leśne. Ponieważ rośnie w lasach położonych na podłożach wapiennych będzie wdzięczny za gleby o odczynie od obojętnego w górę. Poradzi sobie nawet na glebach alkalicznych. W naszych ogrodach ziemie mamy przede wszystkim kwaśne, a w najlepszym razie lekko kwaśne. Także ilość próchnicy jest bardzo ograniczona.

 

Chcąc mieć ładną kępkę nie mając typowego ogrodu leśnego trzeba uzdatnić glebę. Najlepiej byłoby wymienić ziemię z dołka na dobry kompost. Dołek musi być kopany i zbyt głęboki i zbyt szeroki jak na chwilowe potrzeby rośliny, z uwagi na pełzające kłącze. Wymiana ziemi tylko w obrębie bryły korzeniowej niewiele nam da. Potem co roku jako nawożenie stosujemy wymianę górnej warstwy ziemi na nowy kompost.

Roślina sama nam powie czy ma się dobrze czy nie. Zadowolona roślina bardzo często w okółku ma więcej niż 4 liści i odwrotnie. Zestresowana roślina często ma tylko 3 liście. Niemniej jest to dość kapryśna roślina i często mimo naszych starań słabo rośnie.

Mrozoodporność

Teoretycznie najniższą strefą graniczną jest strefa 5a USDA. Doświadczenie jednak każe podejść do tego z pewnym zastrzeżeniem. Otóż w lasach nie ma przeciągów. Rośliny nie są narażone na tzw. zastoiska mrozowe. Dlatego mogą przetrwać. W ogrodach gdzie te zjawiska występują należy przyjąć, że dolną strefą graniczną jest strefa 6b USDA. Zatem cała wschodnia część kraju może się liczyć z przemarznięciem rośliny w czasie niesprzyjającej aury.

Rozmnażanie

Najlepiej byłoby kupić roślinę lub dostać od sąsiada część jego podzielonej kępki.

Siew nasion jest także sposobem na rozmnożenie, lecz jest to sposób dla bardzo cierpliwych.

Nasiona wysiewamy najlepiej jeszcze jesienią. Dla szybszych wschodów wymagają przemrożenia. Inaczej będą wschodzić miesiącami. Kto nie ma takiej możliwości bo nasiona ma kupne powinien przeprowadzić stratyfikację w chłodziarce. Przy kupnie niewielkiej ilości nasion wysiewamy je do pojemnika i zostawiamy na parapecie przez około 2 tygodnie. Trochę podpęczniałe nasiona wstawiamy do chłodziarki na górną półkę. Ponieważ część nasion wymaga długiego okresu chłodzenia to jeśli nic się nie dzieje trzymamy je tam do 15 tygodni. Wcześniej wyjmujemy jeśli część nasion skiełkuje. Po tym okresie nasiona wyjmujemy i stawiamy je w chłodnym miejscu. Optymalna temperatura do wschodów jest w zakresie od +5 do +12 ⁰C. Mimo tych zachodów bądźmy cierpliwi bo wschody mogą pojawić się nawet po miesiącu. Kto będzie siał jesienią może to zrobić od razu do doniczek dając dwa nasiona do jednej. Potem przez pierwsze dwa lata warto uprawiać pod osłonami. Kwiat uzyskamy po około 4-5 latach.

Choroby i szkodniki

Na razie brak.

Zastosowanie

Ogrody typu leśnego, zacienione części ogrodów. Komu te rośliny bardzo się podobają, a nie ma ogrodu z powodzeniem może uprawiać w pojemnikach. Musi jedynie na zimę zapewnić miejsce u posiadacza ogrodu by zadołować doniczkę. Przechowywanie w chłodnym garażu jest dla tych co umieją odróżnić ziemię zimną od wilgotnej. Inaczej roślina przeschnie i padnie.

Uwagi

Dzisiaj tak do końca nie wiadomo co było inspiracją do nazwy rodzajowej ”Paris”. Możliwości są dwie.

Od greckiego mitu o księciu Parysie, który ofiarował jabłko najpiękniejszej bogini.

Od łacińskiego słowa ‚par’ w rozumieniu równości, a po prostu odnosi się do symetrii liści. Nazwa gatunkowa ”quadrifolia” powstała od łacińskiego słowa ‚quadro’ = cztery i ‚folium’ = liść.

 

Przypisy

---

Wykorzystano zdjęcia z następujących stron:

Kłącze – http://www.ecoplanet.in/Herbsandplants/paris quadrifolia.htm

Składanka – http://luirig.altervista.org/photos/p/paris_quadrifolia.htm http://dangergarden.blogspot.com/2011/05/getting-my-plant-fix.html